انواع مهریه و نکات مهم درباره مهریه

مهریه چیست ؟

مهریه اعم است از دارایی یا پولی که مرد در هنگام ازدواج متعهد می‌شود تا به عنوان پیشکشی یا هدیه به همسر خود بدون عوض و به صورت نقدی اعطا نماید، دادن مهریه الزامی است و هیچ گونه اجبار در بازپس‌گیری آن از سوی شوهر جایز نیست.
با نظر به این‌که پرداخت مهریه یک امر قانونی و یکی از ارکان اصلی نکاح در اسلام است این مسئله به یکی از اصلی‌ترین موضوعات مطرح در دادگاه‌های خانواده بدل شده است، در قانون قضایی جمهوری اسلامی ایران بیست‌وچهار ماده‌ی قضایی به مهریه اختصاص داده‌شدهاست.
تعیین مهریه سقفی ندارد و می‌تواند به هر مقداری از سوی طرفین ثبت شود، اما باید به این نکته توجه داشت که مهریه باید قابلیت معامله و داد ستد و یا به طور کلی دارای مالیات و ارزش مادی باشد، این مال می‌تواند منقول (وجه یا سکه) و یا غیرمنقول مانند خانه و زمین و یا باغ باشد و حق این مال تنها متعلق به خود زن است و نه والدین یا شخص دیگر.

جهت مشاوره با وکیل اصفهان کلیک کنید

انواع مهریه، نحوه و زمان پرداخت مهریه

مهریه با توجه به زمان تعیین شدن، نحوه پرداخت و انواع زمان مطالبه به چند نوع تقسیم می‌شود:
مهر المسمی: مهری است که زوجین قبل از انعقاد عقد نکاح بر مقدار و میزان آن توافق داشته و آن را هنگام عقد ثبت کرده باشند. مطابق ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی، «تعیین مهر منوط به تراضی طرفین است و محدودیتی در این خصوص در قانون پیش‌بینی نشده است.» همچنین، «مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آن‌ها بشود، معلوم باشد.» (ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی). یعنی، مهر تعیین‌شده باید دارای ارزش مالی بوده باشد و همان‌طور که بالاتر اشاره شد، قابلیت داد و ستد و تملک داشته باشد، میزان آن معلوم و معین و صریحاً بیان شده باشد و به صورت کلی به صورت مشروع و عقلایی دارای ارزش باشد، همچنین زوج (شوهر) می‌بایست استطاعت پرداخت آن را داشته باشد.
مهر المثل: با وجود ضرورت و الزام وجود مهریه اما از لحاظ زمان تعیین آن محدودیتی در زمان عقد دایم وجود ندارد و بدون تعیین مهریه قانونا و شرعا نکاح پذیرفته است، هرچند در هنگام عقد موقت (متعه) در صورت‌عدم تعیین مهریه عقد باطل است. در صورتی که مهر در هنگام نکاح تعیین شده باشد، امکان تعیین آن با توافق زوجین و بعد از انعقاد عقد وجود دارد. در صورتی که قبل از تراضی زوجین عمل زناشویی اتفاق بیفتد (حال به دلیل‌عدم توافق درباره‌ی مهریه و یاعدم تطبیق نوع مهریه با قوانین)، زن مستحق مهریه از نوع مهر المثل است که بنابر ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی نحوه‌ی چگونگی تعیین مهرالمثل تعریف می‌شود: «برای تعیین مهر المثل، باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.» بر این اساس، مهرالمثل برمبنای خصوصیات زن یعنی وضعیت خانوادگی تحصیلات و جایگاه اجتماعی ایشان و با سنجش اطرافیان و خویشاوندان زن تعیین می‌گردد که بیشتر از جنبه عرفی برخوردار است تا شکل قراردادی.
مهرالمتعه: مهری است که مانند مهرالمثل در زمان نکاح تعیین نشده است اما قبل از عمل زناشویی اصرار به طلاق وجود دارد، در این صورت مبلغی از سمت مرد به زن پرداخت می‌گردد که طبق ماده ۱۰۹۴ قانون مدنی «برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه می‌شود». باید توجه داشت که: در صورت ازاله بکارت بدون رضایت دختر، مرد باید مهرالمثل پرداخت کند.

در مهر المثل و مهرالمتعه برای تعیین مهر شرط بر توافق طرفین نیست و تعیین مهر می‌تواند به شخص ثالث و یا یکی از طرفین واگذار شود.
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی: «به محض جاری شدن عقد، زن مالک مهر خود می‌شود ومی‌تواند هر نوع دخل و تصرفی که بخواهد در آن انجام دهد.»
به همین دلیل مطالبه‌ مهریه از نظر زمان مطالبه نیز انواع مختلفی دارد:
عندالمطالبه: مهریه‌ای است که هر زمان زن آن را مطالبه کند مرد موظف به پرداخت آن می‌باشد و طبق ماده ۱۰۸۵، زن می‌تواند تا زمانی که مهر به او تعلق نمی‌گیرد، هیچ کدام از وظایفش در برابر شوهر را انجام ندهد. در این مورد، اگر مرد استطاعت پرداخت آن را نداشته باشد می‌بایست مدارکی دال برعدم تمکن خود بیاورد یا تقاضای اعسار کند. اگر نکاح منجر به طلاق در زمانی بشود که زن باکره است میزان مهریه‌ی عندالمطالبه نصف می‌شود. عند الاستطاعه: مهریه‌ای است که در زمانی مرد استطاعت پرداخت آن را داشته باشد به زن پرداخت می‌شود. در مهریه عندالاستطاعه زن باید تمکن و استطاعت مرد را اثبات نماید.
موجل: مهریه‌ای که در آن زمان خاصی برای پرداخت مهریه معیین می‌شود و پیش از آن زن حق درخواست مهر را ندارد. در مهریه‌ی موجل حق حبس وجود ندارد. زیرا زن در زمان عقد مهر خود را مدت دار نموده و بدین ترتیب حق حبس خود را ساقط کرده و نمی‌تواند تا زمان به پایان رسیدن مدت تعیین شده مهر خود را مطالبه کند. (ماده ۱۰۸۵)

میتوانید سوالات خود را در صفحه مهریه (https://rahjooyan.org/female-mahr/) از تیم ره جویان بپرسید.